معرفی گرایش زیست شناسی گیاهی
زیست‌شناسی گیاهی، شاخه‌ای از علوم زیستی است که به مطالعه ساختار، عملکرد، رشد، تکامل، توزیع جغرافیایی و تعاملات گیاهان با محیط زیست آنها می‌پردازد. این رشته علمی نقش حیاتی در درک و مدیریت منابع طبیعی، حفظ تنوع زیستی و توسعه پایدار دارد. گیاهان پایه‌های اصلی زندگی روی زمین هستند. اهمیت آنها را می‌توان از جنبه‌های مختلفی بررسی کرد:
نقش گیاهان در زندگی انسان
الف) تولید اکسیژن و تنظیم اقلیم: گیاهان از طریق فرآیند فتوسنتز، اکسیژن ضروری برای تنفس موجودات زنده تولید می‌کنند.
ب) تأمین غذا: گیاهان منبع اصلی غذا برای انسان و دیگر موجودات زنده هستند.
ج) تولید دارو: بسیاری از داروها از گیاهان استخراج می‌شوند.
د) صنعت و اقتصاد: گیاهان در تولید محصولاتی مانند کاغذ، پارچه، چوب و سوخت زیستی نقش دارند.
حفظ تنوع زیستی
تنوع زیستی یکی از ارزشمندترین منابع طبیعی است که به حفظ تعادل اکوسیستم‌ها کمک می‌کند. زیست‌شناسی گیاهی به شناسایی، حفاظت و مدیریت گونه‌های گیاهی کمک می‌کند. این موضوع از جنبه‌های مختلف اهمیت دارد: - بسیاری از گونه‌های گیاهی به دلیل تخریب زیستگاه‌ها، آلودگی و تغییرات اقلیمی در معرض انقراض قرار دارند. - مطالعه زیست‌شناسی گیاهی به شناسایی این گونه‌ها و ارائه راهکارهای حفاظتی کمک می‌کند.
الف) حفظ گونه‌های در معرض خطر
- بسیاری از گونه‌های گیاهی به دلیل تخریب زیستگاه‌ها، آلودگی و تغییرات اقلیمی در معرض انقراض قرار دارند.
- مطالعه زیست‌شناسی گیاهی به شناسایی این گونه‌ها و ارائه راهکارهای حفاظتی کمک می‌کند.
ب) احیای زیستگاه‌ها:
احیای جنگل‌ها، مراتع و دیگر اکوسیستم‌ها نیازمند درک دقیق از زیست‌شناسی گیاهی است.
اهداف گروه زیست گیاهی
- شناسایی و مطالعه گیاهان دارویی و صنعتی، به‌ویژه گیاهان بومی ایران.
- تحقیق در زمینه فیلوژنی، بیوجغرافی و تنوع ژنتیکی گیاهان.
- مطالعه اتنوبوتانی (Ethnobotany).
- بررسی اکولوژی گیاهی و تأثیر عوامل محیطی بر گیاهان.
- بررسی تغییر اقلیم بر پراکندگی و انقراض گونه های گیاهی
- استخراج و بررسی ترکیبات شیمیایی گیاهان و خواص دارویی آنها.
زمینه های پژوهش در گرایش علوم گیاهی
- شناسایی و ثبت گونه‌های گیاهی جدید
- بررسی روابط فیلوژنی با استفاده از نشانگرهای مولکولی و صفات مورفولوژی
- بررسی تنوع ژنتیکی با تاکید بر گونه های بومی ایران
- پروژه‌های تحقیقاتی در حوزه فیزیولوژی و بیوتکنولوژی گیاهی.
- بررسی تغییر اقلیم بر پراکندگی و انقراض گونه های گیاهی
- مطالعه اتنوبوتانی یا قوم گیاهشناسی با تاکید بر حفظ دانش بومی وکشف کاربردهای جدید گیاهان
- همکاری با مراکز علمی و صنعتی برای توسعه محصولات گیاهی.
- برگزاری دوره‌های آموزشی و کارگاه‌های تخصصی.
مقاطع تحصیلی و امکانات گروه علوم گیاهی
گروه علوم گیاهی در دانشگاه فردوسی مشهد، فرصت‌های آموزشی و پژوهشی برجسته‌ای را در سه مقطع تحصیلی کارشناسی ، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی فراهم می‌کند. این گروه به دانشجویان امکان می‌دهد تا در زمینه‌های مختلف علم گیاهشناسی تحقیق و مطالعه کنند. برخی از حوزه‌های تخصصی شامل موارد زیر است:
-
شناسایی، رده‌بندی و فیلوژنی گونه‌های گیاهی و جلبک ها :
- مطالعه تنوع زیستی گیاهی و جلبکی.
- تحلیل تبارشناسی (فیلوژنتیک) گونه‌های مختلف.
-
ساختار، تکامل و ژنتیک گیاهی :
- بررسی ساختارهای سلولی و مولکولی گیاهان.
- مطالعه فرآیندهای تکاملی و نقش ژنتیک در تنوع گیاهی.
-
فیزیولوژی گیاهی :
- بررسی عملکرد سیستم‌های زیستی گیاهان در شرایط مختلف محیطی.
- مطالعه مکانیسم‌های مقاومت به تنش‌های زیستی و غیرزیستی.
-
بوم‌شناسی و زیست‌فناوری :
- تحلیل روابط بین گیاهان و محیط زیست.
- استفاده از فناوری‌های نوین در توسعه محصولات گیاهی.
امکانات آزمایشگاهی
دانشجویان در طول دوره تحصیل خود از امکانات آزمایشگاهی پیشرفته استفاده می‌کنند:
- 3 آزمایشگاه آموزشی : برای آشنایی با مبانی علم گیاهشناسی.
- 3 آزمایشگاه پژوهشی : برای انجام پروژه‌های کارشناسی، پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و رساله‌های دکتری.
- 1 هرباریوم آموزشی : برایمطالعه گیاهان برای دروس گیاه شناسی و پروژه‌های کارشناسی.
- 2 هرباریوم پژوهشی: برای مطالعه گیاهان طرحهای پژوهشی، پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و رساله‌های دکتری.
زمینه‌های شغلی فارغ‌التحصیلان
فارغ‌التحصیلان گروه علوم گیاهی می‌توانند در بخش‌های مختلف دولتی، خصوصی و صنعتی مشغول به کار شوند. برخی از زمینه‌های شغلی عبارتند از:
-
وزارت آموزش و پرورش :
- تدریس در مدارس و آموزش علوم زیستی به دانش‌آموزان.
-
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری :
- همکاری در پروژه‌های تحقیقاتی و توسعه علمی.
-
وزارت درمان و آموزش پزشکی :
- مطالعه گیاهان دارویی و توسعه داروها.
-
وزارت جهاد کشاورزی :
- همکاری با سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور.
- فعالیت در موسسات تحقیقاتی کشاورزی.
-
فضای سبز شهرداری :
- مدیریت و برنامه‌ریزی برای توسعه فضای سبز شهری.
-
موزه‌های ملی تاریخ طبیعی :
- مدیریت و نگهداری نمونه‌های گیاهی و قارچی.
-
صنایع تولیدی :
- کشت و تکثیر گیاهان زینتی، دارویی و کشاورزی.
- توسعه محصولات زیست‌فناوری.
-
مراکز پژوهشی و اجرایی :
- انجام پژوهش‌های بنیادی و کاربردی در حوزه علوم گیاهی.